Financiering in de zonnepanelensector: “Het heeft allemaal met geld te maken”

Toen de twee vrienden van de TU Delft Jan-Jaap van Os en Michiel Mensink in 2012 een bedrijf genaamd Exasun oprichtte om zonnepanelen te fabriceren, waren er slechts 175.000 Nederlandse huishoudens voorzien van zonnepanelen. Afgelopen zomer is dat aantal opgelopen tot boven één miljoen. Tegenwoordig komt er elke vier seconden een zonnepaneel bij in ons land. Er is in het achtjarige bestaan van Exasun aanzienlijk veel veranderd in de Nederlandse en Europese zonnepanelensector, de stijgende cijfers zijn hoopgevend. Zonnestroom wint in rap tempo terrein. Achter deze imposante groeicijfers schuilt zich het verhaal van Exasun, die op baanbrekende wijze het hoofd boven water wist te houden terwijl concurrenten zoals Energyra en Solarworld ten onder gingen aan buitenlandse concurrentie. Ik sprak met Jan-Jaap van Os, medeoprichter van Exasun, over innoveren, investeren en overleven.

Klein bedrijf, grote innovaties

Exasun is geen standaardfabrikant. Waar men zonnepanelen nog associeert met opvallende donkerblauwe installaties, produceert het Haagse bedrijf dak-geïntegreerde panelen van klein formaat en in een overvloed aan kleuren. Meestal kost kleuren meer en leveren de panelen tot wel 60% minder stroom op dan conventionele donkerkleurige panelen. Daarvoor heeft Exasun een oplossing ontwikkeld waardoor er weinig opbrengstverlies is en de extra kosten voor het kleuren zeer beperkt blijven. Hiervoor ontvingen zij afgelopen jaar een innovatie award. Het is tevens de eerste fabrikant ter wereld die de beste cel technologie, back contact cellen, kan combineren met de beste module technologie, glas-glas. Het kleine Nederlandse bedrijf is nog verder gegaan, door een compleet zonnepaneelsystemen te ontwikkelen voor schuine daken die dakpannen overbodig maken. Door zijn unieke innovaties doet Exasun mee in de mondiale top van panelenfabrikanten.

David en Goliath

De superpower onder de zonnepanelen is zonder enige twijfel China. Eind 2019 nam het land maar liefst 77,7% van de wereldwijde productie voor eigen rekening. Daarin speelt ons land een merkwaardige rol: Nederland is de grootste importeur van zonnepanelen made in China, wereldwijd. Zoals Jan-Jaap aangeeft “Nederland denkt altijd dat het geen productieland kan zijn en dat we het allemaal in China moeten laten produceren”. Economische factoren spelen daarbij een marginale rol: “Men denkt dit omdat personeelskosten in Europa te hoog zijn, maar die maken niet zo’n groot deel uit van de kosten. Het voordeel dat China daarmee heeft is niet zo groot. Het nadeel voor hen zijn transportkosten. Die hebben wij dan niet. Dat loopt gelijk”. China heeft juist een leidende marktpositie kunnen behalen. Dit komt voornamelijk door middel van overheidsfinanciering en -steun, die “de industrie actief ondersteund vanuit het idee dat het strategisch heel belangrijk is om in deze sector een wereldspeler te worden”. Chinese panelenfabrieken werden voorzien van goedkoop staatsgeld en “zijn vanaf 2005 echt gaan opschalen”, waardoor ze met een lage prijs relatief kleine Europese fabrikanten uit de markt konden wegdrijven. De algemene verwachtingen zijn hier dan ook niet erg hoog.

Op eigen benen staan

Terwijl China de markt wakker schudde bleef Europa een slapende reus: “Het investeringsklimaat voor zonnepanelenfabrieken in Europa is nog slecht. Het is zeer eenvoudig om financiering te krijgen voor zonneprojecten maar niet voor initiatieven voor de productie van zonnepanelen”. “Importheffingen die jaren terug de markt wat eerlijker maakte zijn verdwenen in 2018. Daarmee heeft het Europese productieapparaat een harde klap gekregen. Het is geen eerlijke strijd.” Ook al bleven investeerders en overheden in Europa aan de zijlijn, Exasun bleef gestaag groeien. Dit is niet alleen te danken aan de onderscheidende technologie, maar ook aan een duidelijke bedrijfsstrategie: “We hadden niet de ambitie om een hele grote productielijn neer te zetten. We vonden het belangrijk om in deze volatiele markt stapje voor stapje te groeien en maatwerk te leveren”. Ook al heeft de Nederlandse zonnepanelenmaker op eigen voeten kunnen staan, toch blijft de rol van financiering cruciaal: “Investeringsklimaat en overheidssteun…als die beter waren geweest waren we nu drie keer zo groot”.

Economiseren door te innoveren

Terwijl verlies maken helemaal geen issue is in China, is het vinden van investeerders hier een laborieus proces: “daar doe je in Nederland voor relatief kleine bedragen bijna een jaar over; dat past niet in deze snel groeiende markt”. Ondanks het lastige financieringsklimaat wist Exasun in een investeringsronde afgelopen maart ruim €5 miljoen op te halen, een bijzondere prestatie an sich. Tot die tijd was het bedrijf genoodzaakt om zeer innovatief om te gaan met de beperkte financiële middelen. De machines voor de productielijn van Exasun zijn bijvoorbeeld volledig in-house ontwikkeld. Ook al heeft dit deels te maken met haar innovatieve technologie, toch speelden geld wederom een belangrijke rol: “Om een machinebouwer voor onze nieuwe technologie machines te laten ontwikkelen en bouwen was financieel niet haalbaar. Voor een fractie van het geld hebben we het uiteindelijk zelf ontwikkeld en gebouwd. Als je het geld niet hebt, dan moet je creatief zijn”. De keerzijde is dat andere prioriteiten worden verschoven: “Dat leidt af van de bouw van je bedrijf. Je wilt een bedrijf bouwen dat gaat over producten, markten en mensen. Als je dan nog eens eigen machines moet gaan bouwen, dan kom je onvoldoende aan dat andere toe”. Bovendien blijven zulke hard verdiende innovaties tussen de vier muren van de fabriekshal: “Die kennis is fijn om te hebben, maar die ga je nooit exploiteren”.

Na de storm komt de zon

Het Chinese woord voor crisis bestaat uit twee tekens: dat voor gevaar en voor kans, en dat heeft Exasun als geen ander nauwkeurig in de praktijk vertaald. Na een aantal lastige periodes te hebben overleefd, heeft het Haagse bedrijf inmiddels contracten met grote bouwbedrijven kunnen tekenen voor honderden nieuwbouw- en bestaande woningen. De marktsignalen zijn positief en Jan-Jaap ziet de toekomst dan ook rooskleuriger in. “Het is een kaalslag geweest in Europa, wat iedereen zich nu pas heeft gerealiseerd. Nu zien we gelukkig nieuwe initiatieven voor meer support in Europa voor zonnepanelenproductie. Wellicht mede door Corona, zijn overheden in Europa zich bewust geworden van de afhankelijkheid van China en de noodzaak om toch zelf de zonnepanelen productie in Europa te hebben”. De vraag naar zonnepanelen in Nederland en Europa blijft alleen maar stijgen, waardoor er inderdaad veel kansen en mogelijkheden liggen voor een innovatieve zonnepanelenfabrikant als Exasun. De zon schijnt altijd na de storm. Made in China.

Laatste nieuws